Publicatiedatum: 13 oktober 2016 - Reporter: Albert Hendriks

Friese speciaalbieren zeer gewild: explosieve toename aantal brouwers in Friesland

Bronwater en gagel uit de Friese Wouden bezorgen Kâld Kletske Galjes
titel ‘Fries bier van het jaar’

ÂLDTSJERK (NL) – ‘Fries bier van het jaar 2017’. Die titel verleent het bureau voor toerisme van Fryslân, Friesland Holland, aan Kâld Kletske Galjes, gagelbier van Brouwerij De Hoge Stins van Sytze Hoogstins uit Burgum. De titel zou al eerder aan dit ongefilterde en ongepasteuriseerde biertje uit de Friese Wouden worden verleend. Dat ging deze zomer niet door omdat de nieuwsdienst van het promotiebureau geen foto’s kon maken van het brouwproces als bewijs van originaliteit (gagel als unieke smaakmaker naast bitterhop) en streekgebondenheid (water uit de Friese Wouden en brouwen in de Friese Wouden).

Er waren geen gagelbladeren meer; er moest op nieuwe oogst uit de kruidentuin van kweker Ida Haarsma uit Sumar (bij Burgum) worden gewacht. 25 zakjes met gedroogd blad, gezamenlijk 5 kg, had de Burgumer meesterbrouwer nodig voor 1000 liter gagelbier. De gagel vervangt de aromahop en wordt naast bitterhop gebruikt. Die mix zorgt voor de kenmerkende smaak die dit voorjaar bij de introductie in De Kruidhof in Buitenpost zo aansloeg bij speciaalbierliefhebbers in Friesland, dat Hoogstins in een paar weken tijd van zijn hele voorraad af was.

Friesbiervanhetjaar

Kâld Kletske Galjes. Fries bier van het jaar. © Albert Hendriks Friesland Holland Nieuwsdienst.

Brouwende vrienden
5 Oktober 2016 kon Hoogstins pas weer gagelbier brouwen in de loonbierbrouwerij van zijn vriend, ICT-specialist Gerrit Admiraal aan de Rhaladijk in Aldtsjerk in het noorden van de Friese Wouden, aan de Elfsteden schaatsroute. Admiraal nam, gesteund door een deal met Hoogstins, de voormalige vruchtenwijnmakerij van wijlen vinoloog Flip Kiemel over. Admiraal brouwt voor veertien opdrachtgevers, voornamelijk Friese brouwers, een paar honderd soorten bier.

Hoogstins (59), van beroep vier dagen in de week procesontwikkelaar en –bewaker op de afdeling Research & Development bij de zuivelcoöperatie Friesland Campina op het terrein van Wageningen University & Research (WUR), is met 10.000 liter en 6 soorten bier één van de klanten. Er zijn momenteel zoveel hobbybrouwers beroeps geworden dat de loonbrouwerij al lange tijd op volle capaciteit van 120 hectoliter per jaar draait.

Eind november 2016 is de nieuwe lichting van 3.000 flesjes Kald Kletske Galjes pas weer verkrijgbaar, onder andere bij een andere relatie van Hoogstins, Kees Jan Kempenaar die in Burgum een Mitra runt. Momenteel wacht Hoogstins gespannen af hoe de uitgisting verloopt: “Het lijkt heel goed!”

Gagelbier
In België wordt voor het maken van het biologische bier Gageleer uit Oud-Turnhout (Belgische Kempen) uitsluitend het bittere gagelkruid gebruikt in plaats van de eveneens bittere hop. Sytze Hoogstins van bierbrouwerij De Hoge Stins in Burgum doet dat ook, maar niet als 100% vervanger van de hop. Zijn nieuwste bier in de serie Kâld Kletske heet ‘Galjes’. Dit is de Friese naam voor het kruid dat hop, prijzig geworden door misoogsten in Duitsland en Tsjechië, goed kan vervangen. Het is duurzaam en betaalbaar vanwege de lokale aanwezigheid.

Gagel komt voor op natte, zure, venige grond op heidevelden, in moerasbossen en laagveenmoerassen. Ook vindt men de struik in de duinen. In de Middeleeuwen was het heel gewoon dat de bitterstof van gagelbladeren aan gruit of gruut, een kruidenmengsel dat bier langer houdbaar maakte, toegevoegd werd voor het maken van bier. In die periode was bier het meest betrouwbare drinkwater. Later ontdekten bierbrouwers, vroeger in elke stad en klooster in Friesland actief, de nog sterkere conserverende werking en het krachtige aroma van hopbellen. Over hop gesproken: bierbrouwerij Us Heit in Bolsward heeft als een van de weinige brouwerijen in Europa een eigen hoptuin, pal naast de ketelhal!

Ida Haarsma in Sumar kweekt de gagel voor meesterbrouwer Hoogstins, die aangemoedigd werd gagelbier te brouwen door botanische tuin De Kruidhof in Buitenpost, Geesje Duursma van restaurant De Pleats in Burgum, Johannes van der Wal van wijnhandel CRU 68, Jan de Boer en Henk Pilat van Streekkeurmerk Wâldpyk, Kees Jan Kempenaar van drankenspeciaalzaak Mitra in Burgum en Karin en Daan Nagelkerke van De Kruidhof’s Tuincafé in Buitenpost.
Het koperbruine bier werd donderdag 7 april 2016 voor het eerst officieel uitgeschonken in het tuincafé van De Kruidhof aan burgemeester Gerben Gerbrandy van de gemeente Achtkarspelen. Het wâldbier kreeg bij die gelegenheid het officiële streekkeurmerk Wâldpyk.

Bierland Friesland
Het informatie- en marketingbureau Friesland Holland probeert van Friesland een betekenisvol bierland te maken in het kader van het stimulerings- en promotieprogramma www.friesstreekproduct.nl. Friesland lijkt met meer dan 300 speciaalbieren en 20 meesterbrouwers qua biercultuur heel dicht in de buurt van België te komen.

“Het zou leuk zijn als iedere Friese biermaker eens een keer in de schijnwerpers kon worden gezet met een opmerkelijk brouwsel,” licht directeur Albert Hendriks toe. “Wij focussen bij de beoordeling van nieuwe en bestaande bieren op de mate van originaliteit, de drinkbaarheid, streekgebondenheid, publiciteitswaarde, op Friesland betrekking hebbende reclameuitingen en op de beschikbaarheid voor de toerist. Wat het laatste betreft: Kun je het bier kopen in een toeristische plaats of op een toeristische locatie? Is het verkrijgbaar in Friese horecabedrijven? Is de brouwerij te bezoeken?”

Friesland Holland is druk doende met de ontwikkeling van een Friese Bierroute en een Elfkroegentocht, alles in het kader van de intensieve promotie van Friese pilsjes, tripels en witjes. “Maar ook vanwege Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa 2018, want de buitenlandse toerist komt zeker niet voor kunst en evenementen die hij thuis ook heeft, maar voor typisch Friese activiteiten en producten,” meent Hendriks. “Dat beseffen ook Friese brouwers en horecaondernemers die samen met Friesland Holland de provincie als hét nieuwe bierland van Europa op de kaart willen zetten. De ondernemers zijn niet meer te houden: de kragen van hun overhemden zijn schuimkragen geworden.”

Sytze Hoogstins haalt de kruidenbuiltjes met gagel uit de kokend hete worttank. Loonbrouwer Gerrit Admiraal helpt hem daarbij, want de zakjess zijn na enkele minuten trekken loodzwaar geworden.

Sytze Hoogstins haalt de kruidenbuiltjes met gagel uit de kokend hete worttank. Loonbrouwer Gerrit Admiraal helpt hem daarbij, want de zakjes zijn na enkele minuten trekken loodzwaar geworden.

Sytze Hoogstins haalt de kruidenbuiltjes met gagel uit de kokend hete worttank. Loonbrouwer Gerrit Admiraal helpt hem daarbij, want de zakjess zijn na enkele minuten trekken loodzwaar geworden.

Sytze Hoogstins haalt de kruidenbuiltjes met gagel uit de kokend hete worttank. Loonbrouwer Gerrit Admiraal helpt hem daarbij, want de zakjes zijn na enkele minuten trekken loodzwaar geworden.

Kijkje in de leeggepompte worttank waarin nog een paar builtjes met gagel hangen. Wort is de suikerrijke vloeistof die je krijgt na het klaren, het filteren van het in water opgeloste geschrote mout (graan). De wort vormt het fundament van het bier. Het draait uiteindelijk om de juiste verhouding tussen de zoetheid en het alcoholgehalte. Na het filteren wordt wort gekookt (100° C) en voegt Hoogstins het kruid gagel toe.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

De gagelbladeren worden door Sytze Hoogstins betrokken van kruidenkweker Ida Haarsma uit Sumar en in de keuken van Admiraal’s brouwerij afgewogen en in 25 zakjes gedaan.

Meten is weten. Sytze Hoogstins bepaalt het soortgelijk gewicht van de wort. Gerrit Admiraal wacht op akkoord.

Meten is weten. Sytze Hoogstins bepaalt het soortgelijk gewicht van de wort. Gerrit Admiraal wacht op akkoord..